Trung Quốc vừa công bố việc áp dụng một lớp kiểm soát kỹ thuật mới nhằm hạn chế xuất khẩu các công nghệ quan trọng trong chuỗi sản xuất pin xe điện. Đây là một bước đi chiến lược sâu sắc của Trung Quốc trong nỗ lực bảo vệ vị thế dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực này.
Các công nghệ liên quan đến sản xuất vật liệu cực cathode cho pin LFP (Lithium Iron Phosphate) và quy trình xử lý kim loại phi sắt, cùng các kỹ thuật tinh chế lithium, sẽ được đặt dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt. Bất kỳ hành vi chuyển giao hoặc chia sẻ công nghệ ra nước ngoài đều phải xin phép chính phủ Trung Quốc. Điều này cho thấy Bắc Kinh đang ngày càng siết chặt kiểm soát đối với các công nghệ cốt lõi trong ngành công nghiệp pin xe điện.
Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc giới hạn xuất khẩu công nghệ thuộc diện nhạy cảm. Trước đó, nước này đã áp đặt hạn chế với nguyên liệu đất hiếm, linh kiện drone và chip bán dẫn theo chủ trương ‘Made in China 2025’ – chiến lược đầy tham vọng hướng tới hiện đại hóa ngành công nghiệp nội địa và đặt yếu tố tự chủ lên hàng đầu. Tuy nhiên, việc kiểm soát sâu vào công nghệ phục vụ pin EV lần này đánh dấu bước tiến quan trọng hơn, bởi pin chiếm tới gần một phần ba chi phí của một chiếc xe điện và đại diện cho ‘trái tim’ công nghệ của EV.
Trung Quốc hiện đã nắm giữ khoảng 65-70% công suất tinh chế lithium toàn cầu, sản xuất 70% pin điện, cùng với vị trí dẫn đầu về cathode và anode. Gã khổng lồ pin Trung Quốc CATL đang duy trì lợi thế rất lớn với các hợp đồng cung cấp cho Tesla, Ford và nhiều hãng ô tô toàn cầu. Chính quyền Bắc Kinh muốn bảo vệ chuỗi giá trị này bằng cách giữ chặt công nghệ ở trong nước, hạn chế cả việc chuyển giao sang các khu vực có thể xảy ra rủi ro hoặc bất lợi địa chính trị.
Động thái này của Trung Quốc rõ ràng được thúc đẩy bởi mong muốn bảo đảm an ninh kinh tế – không để đối thủ nước ngoài dễ dàng chiếm lĩnh công nghệ tiên tiến. Điều đó càng trở nên cấp thiết khi các quốc gia như Mỹ và EU đang ráo riết đẩy mạnh chính sách nội địa hoá nguồn cung, thực hiện dự án phát triển chuỗi cung ứng EV từ khai khoáng đến hoàn thiện pin. Việc này không chỉ giúp Trung Quốc duy trì vị thế dẫn đầu mà còn đảm bảo an ninh kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.
Tuy nhiên, hệ quả từ động thái này với thị trường xe điện toàn cầu là rõ ràng. Các hãng xe phương Tây đang lo ngại rằng họ có thể bị đình trệ trong việc cập nhật công nghệ nếu không thể tiếp cận pin LFP thế hệ mới. Cathode LFP vốn đang ngày càng được sử dụng rộng rãi vì giá thành rẻ hơn và an toàn hơn, nhưng nếu Trung Quốc hạn chế xuất khẩu, các nhà sản xuất bên ngoài khó tiếp cận vật liệu chất lượng cao, ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng cạnh tranh.
Đối với các công ty đa quốc gia như CATL, Bosch, SK Innovation, Panasonic hay dự án pin ở châu Mỹ – Trung Quốc sẽ trở thành ‘cầu kiểm’ khi chuyển giao công nghệ. Họ sẽ buộc phải nộp đơn xin phép tại Bắc Kinh, và chờ được cấp giấy trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng. Điều này có thể gây ra những khó khăn không nhỏ cho các công ty này trong việc duy trì và mở rộng hoạt động kinh doanh của mình.
Trong dài hạn, chính sách này có thể thúc đẩy làn sóng chuyển dịch đầu tư pin sang những nơi như Ấn Độ, Đông Nam Á hoặc châu Mỹ La-tinh – nơi chi phí đất đai, lao động thấp hơn và chính sách thu hút đầu tư EV đang được cải thiện. Tuy nhiên, việc xây dựng cơ sở hạ tầng, nguồn nguyên liệu và trình độ kỹ thuật sẽ mất thời gian, tạo cửa ngõ cho Trung Quốc củng cố lợi thế ngắn hạn. Việc chuyển dịch này cũng có thể dẫn đến sự thay đổi trong bản đồ sản xuất pin xe điện toàn cầu, khi các quốc gia và khu vực mới nổi lên như những điểm đến hấp dẫn cho đầu tư.
