Ngân hàng Gen liệt sĩ, một dự án nhân văn của Chính phủ, Bộ Công an và doanh nghiệp GeneStory, đã hoạt động trong một năm và đạt được những kết quả đáng kể. Dự án này nhằm mục đích tìm lại người thân cho hàng trăm nghìn gia đình bằng cách sử dụng công nghệ giám định ADN hiện đại để xác minh danh tính của các liệt sĩ.

Sau một năm hoạt động, Ngân hàng Gen liệt sĩ đã thu nhận hơn 51.000 mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ tại 34 tỉnh, thành, đạt khoảng 5% mục tiêu quốc gia là 1 triệu mẫu vào năm 2030. Qua đó, hoàn thành phân tích, cập nhật vào cơ sở dữ liệu căn cước hơn 11.000 mẫu. Đặc biệt, tính đến thời điểm hiện tại đã xác định được danh tính 16 trường hợp liệt sĩ vô danh.

Toàn bộ chi phí liên quan đến việc thu mẫu, phân tích, đối sánh và trả kết quả đều được miễn phí. Nguồn kinh phí thực hiện đến từ sự đóng góp của các doanh nghiệp trên cả nước. GeneStory, đơn vị xây dựng Ngân hàng Gen liệt sĩ, cho biết ngân hàng được xây dựng hiện đại, bảo mật, với hệ thống hỗ trợ lưu trữ, phân tích chính xác hàng chục nghìn mẫu ADN, chuẩn hóa quy trình thu mẫu, kiểm soát chất lượng và đào tạo kỹ thuật viên.

Đến năm 2030, ngân hàng gen đặt mục tiêu hoàn thành việc thu nhận 1 triệu mẫu ADN từ thân nhân, góp phần xác định danh tính hàng chục nghìn liệt sĩ vô danh, đồng thời phục vụ cho việc quy tập hài cốt và nghiên cứu y học di truyền trong dài hạn. Dự án không chỉ là một công trình khoa học mang tầm quốc gia, mà còn là biểu tượng cho lòng tri ân sâu sắc của dân tộc Việt Nam với những anh hùng đã ngã xuống vì hòa bình và độc lập của Tổ quốc.

Trong hành trình ‘trả lại tên’ cho các liệt sĩ, công nghệ giám định ADN đã đóng vai trò quan trọng. Gần đây, Mỹ cũng đã bàn giao trang thiết bị, vật tư, hóa chất và quy trình xét nghiệm ADN cho Việt Nam nhằm phục vụ giám định hài cốt chưa định danh trong chiến tranh tại Việt Nam.

GS-TS Chu Hoàng Hà – Phó chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) – cho biết, gần hai năm qua, các nhà khoa học của Viện Sinh học và các chuyên gia quốc tế đã nỗ lực không ngừng để phát triển, tối ưu hóa và chuyển giao công nghệ phân tích ADN hài cốt liệt sĩ tiên tiến trên nền kỹ thuật giải trình tự thế hệ mới (NGS), dựa trên các chỉ thị SNP phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam do phần lớn các mẫu hài cốt đã bị phân hủy nặng sau nhiều thập kỷ trong môi trường nhiệt đới nóng ẩm.

Các kết quả thu được rất đáng ghi nhận: tỷ lệ chiết tách thành công ADN từ các mẫu hài cốt tăng từ 22% lên tới 70% – minh chứng cho một bước tiến quan trọng về công nghệ. Việc giải trình tự gen và phân tích chỉ thị SNP đã mở ra khả năng khớp nối với thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4 hoặc 5 thế hệ – điều chưa từng đạt được trước đây.

Đây là lần đầu tiên các chuyên gia đã chứng minh được tính khả thi của việc áp dụng công nghệ tiên tiến với nền tảng kỹ thuật SNP-NGS vào công tác giám định ADN hài cốt liệt sĩ Việt Nam. Việc đầu tư, tiếp nhận và đưa vào vận hành các trang thiết bị phân tích ADN hiện đại đánh dấu một bước tiến quan trọng, giúp các nhà khoa học nâng cao năng lực kỹ thuật và làm chủ hoàn toàn công nghệ.

GeneStory là đơn vị tiên phong tại Việt Nam trong lĩnh vực di truyền học ứng dụng, tiên phong trong việc đưa công nghệ gene vào đời sống. GeneStory cũng là đối tác chính trong việc xây dựng và phát triển Ngân hàng Gene Liệt sĩ Việt Nam, đóng góp vào việc xác định danh tính liệt sĩ Việt Nam.

Công ty Gentec đã phát triền công nghệ Blockchain để cất giữ và bảo mật dữ liệu gene.

Trong bối cảnh nền nông nghiệp đang chuyển mình để thích nghi với nhu cầu ngày càng cao của thị trường và bảo vệ môi trường, Hợp tác xã (HTX) Công Bằng Thuận An đã nổi lên như một điển hình cho sự đổi mới và sáng tạo. Từ khi thành lập vào năm 2012 với vốn điều lệ khiêm tốn 49 triệu đồng, HTX đã không ngừng phấn đấu và hiện nay đã trở thành một mô hình tiêu biểu cho sự năng động và hiệu quả của các HTX nông nghiệp trong thời kỳ mới.

Ngay từ những ngày đầu, HTX Công Bằng Thuận An đã xác định rõ định hướng phát triển cà phê theo hướng hữu cơ, chất lượng cao, gắn với các tiêu chuẩn quốc tế như RA (Rainforest Alliance) và FLO-Fair Trade. Qua việc hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp phân bón vi sinh và liên kết đầu ra cho nông dân, HTX đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thay đổi tư duy sản xuất và nâng cao giá trị nông sản địa phương. Đến nay, HTX đã có 114 thành viên, canh tác gần 300 ha cà phê đạt chuẩn quốc tế. Trong đó, 125 ha cà phê được canh tác theo tiêu chuẩn Fairtrade và trên 172 ha theo bộ tiêu chuẩn Rainforest Alliance (RA). Sản phẩm cà phê bột mang thương hiệu Đắk Đam đã đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh và được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu. Vùng trồng cà phê của HTX được công nhận là vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao.

Chị Nguyễn Thị Minh Trí, một thành viên của HTX, chia sẻ rằng nhờ sự hỗ trợ kỹ thuật từ HTX, gia đình chị đã cải tạo vườn cà phê hiệu quả và có thu nhập ổn định hơn. Mỗi năm, chị thu hoạch từ 13-15 tấn cà phê nhân. HTX còn thu mua cà phê với giá cao hơn thị trường 1.200 đồng/kg. Ngoài ra, chị cùng nhiều hộ dân khác còn được hỗ trợ phân bón vi sinh không hoàn lại, giúp giảm thiểu việc sử dụng phân bón hóa học và góp phần bảo vệ môi trường.

Trong 3 năm qua, HTX đã chi khoảng 1 tỷ đồng để hỗ trợ phân bón vi sinh cho thành viên, thu hoạch cà phê chín – một yếu tố quan trọng đảm bảo chất lượng sản phẩm đầu ra. Các chương trình tập huấn kỹ thuật, an toàn lao động và chăm sóc cây cà phê cũng được tổ chức thường xuyên.

Không chỉ dừng lại ở sản xuất, HTX Công Bằng Thuận An còn chủ động đầu tư vào chế biến sâu, nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm. Với khoản đầu tư khoảng 7 tỷ đồng, HTX đã xây dựng 3 nhà máy chế biến cà phê, giúp kiểm soát chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm, từ cà phê nhân đến cà phê bột, phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Trung bình trong 5 năm gần đây, HTX giữ vững mức doanh thu khoảng 33 tỷ đồng mỗi năm.

Ông Nguyễn Hữu Hạ, Giám đốc HTX, chia sẻ rằng HTX luôn tổ chức các phong trào thi đua sản xuất giỏi, khuyến khích tinh thần sáng tạo, đổi mới trong chăm sóc và canh tác cà phê. Những thành viên tiêu biểu sẽ được tham quan học hỏi các mô hình hiệu quả trong và ngoài nước. Chính sự đổi mới này đã giúp HTX liên tục nhận được các danh hiệu cao quý, bao gồm Cờ thi đua Đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua từ UBND tỉnh Đắk Nông vào các năm 2020 và 2021, và giải thưởng ‘Ngôi sao HTX’ do Liên minh HTX Việt Nam tổ chức vào các năm 2024 và 2025.

Ngoài phát triển kinh tế, HTX Công Bằng Thuận An còn tích cực đóng góp vào các hoạt động cộng đồng. Hàng tỷ đồng đã được đầu tư vào hệ thống điện 3 pha, giao thông nông thôn, trường học, bếp ăn, trạm y tế, nhà tình thương tại xã Thuận An. HTX cũng hỗ trợ hàng chục triệu đồng mỗi năm cho các gia đình khó khăn, tặng quà dịp lễ, tết. Đây là minh chứng rõ ràng cho mô hình HTX không chỉ vì lợi ích thành viên mà còn vì cộng đồng.

Câu chuyện của HTX Công Bằng Thuận An là minh chứng sinh động cho vai trò trụ cột của HTX trong xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và hội nhập.