Thị trường chứng khoán Việt Nam gần đây đã chứng kiến sự dậy sóng trước đề xuất mới của Bộ Tài chính về Luật Thuế Thu nhập cá nhân sửa đổi. Đề xuất đáng chú ý là mức thuế suất 20% trên thu nhập từ bán chứng khoán sau khi trừ giá mua và chi phí. Phương án này không mới, từng được quy định trong Luật Thuế TNCN năm 2007 nhưng do vướng mắc thực thi, từ năm 2015, luật thuế thống nhất chuyển sang phương pháp đơn giản: Thu thuế 0.1% trên giá trị mỗi lần giao dịch.

Việc áp thuế mới sẽ tác động thế nào đến thị trường? Liệu thị trường tài chính Việt Nam bao giờ mới có thể ‘đi bằng hai chân’ ngân hàng và chứng khoán một cách vững chắc trong khi chính sách thuế có nguy cơ làm chùn bước chân thứ hai? Đề xuất thuế 20% trên lãi chứng khoán: Công bằng hay cản trở thị trường? Đề xuất áp thuế 20% trên phần lãi chứng khoán ngay lập tức tạo ra luồng ý kiến trái chiều trong giới đầu tư và chuyên gia. Một mặt, nhiều ý kiến ủng hộ vì cho rằng đây là bước tiến văn minh, đảm bảo công bằng thu nhập giữa chứng khoán với các nguồn thu khác.

Ở chiều ngược lại, không ít chuyên gia và nhà đầu tư lo ngại rằng đánh thuế trực tiếp trên lợi nhuận sẽ làm giảm sức hấp dẫn của chứng khoán Việt Nam. Sự thay đổi đột ngột này có thể giảm động lực giao dịch, đặc biệt ở nhà đầu tư ngắn hạn. Thị trường tài chính Việt Nam với hai thái cực Trong các chiến lược phát triển thị trường tài chính, cơ quan quản lý nhiều lần nhấn mạnh: Thị trường tài chính muốn vững mạnh phải ‘đi bằng hai chân’ – gồm thị trường tiền tệ và thị trường vốn.

Tuy nhiên, thực tế sau gần 30 năm xây dựng, thị trường vốn Việt Nam vẫn là ‘chân trụ yếu’, trong khi hệ thống ngân hàng thương mại gánh vác phần lớn vai trò cung ứng vốn cho nền kinh tế. Người Việt Nam hầu như ai cũng sở hữu ít nhất một tài khoản ngân hàng, nhưng tỷ lệ người dân đầu tư chứng khoán còn rất khiêm tốn. Hiện cả nước có khoảng 10 triệu tài khoản chứng khoán, tương đương 10% dân số.

Vì sao thị trường chứng khoán, trái phiếu chưa phát huy vai trò tương xứng? Có nhiều nguyên nhân, nhưng một yếu tố quan trọng là thói quen và tâm lý của nhà đầu tư cá nhân. Từ trước đến nay, người dân gửi tiết kiệm ngân hàng vừa an toàn, lãi suất ổn định lại không phải đóng thuế thu nhập cá nhân trên tiền lãi. Nếu chính sách thuế chứng khoán mới được thông qua như đề xuất hiện nay, mặc dù có thể giúp thị trường chứng khoán Việt Nam tiệm cận gần hơn với các thông lệ quốc tế, nhưng cục diện so sánh giữa kênh đầu tư và kênh tiết kiệm ngân hàng sẽ thay đổi đáng kể – một ‘bước lùi’ của thị trường chứng khoán.

Cụ thể, giả sử lãi suất tiền gửi tiết kiệm duy trì không chịu thuế, còn đầu tư chứng khoán phải chịu thuế 20% trên phần lãi, thì ưu thế lợi nhuận sau thuế nghiêng hẳn về gửi tiết kiệm trong nhiều trường hợp. Cân bằng lợi ích trước ngưỡng cửa mới Đề xuất thuế chứng khoán 20% trên phần lãi đang đặt thị trường tài chính Việt Nam trước một ngưỡng cửa lựa chọn quan trọng.

Một mặt, chính sách thuế mới hứa hẹn tính công bằng và tiệm cận thông lệ quốc tế. Mặt khác, nếu không thận trọng, nó có thể trở thành bước lùi cho mục tiêu phát triển thị trường vốn. Để làm được điều này, các cơ quan quản lý nên tính đến lộ trình thực hiện phù hợp. Đặc biệt, có thể xem xét miễn hoặc giảm thuế cho một số sản phẩm cần khuyến khích, chẳng hạn như quỹ đầu tư dài hạn, đặc biệt là quỹ mở trái phiếu.

Tóm lại, câu chuyện thuế chứng khoán 20% không chỉ là bài toán thu ngân sách, mà còn là phép thử đối với tầm nhìn phát triển thị trường tài chính Việt Nam. Một quyết sách nếu thiếu cân bằng có thể khiến thị trường mãi ‘đi khập khiễng’ với ‘chiếc chân’ ngân hàng quá tải. Thị trường chứng khoán Việt Nam cần có những điều chỉnh và cải tiến để có thể phát triển bền vững và đảm bảo quyền lợi cho các nhà đầu tư.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã có buổi tiếp và làm việc với đại diện Tổ chức FTSE Russell, công ty con của London Stock Exchange Group (LSEG), vào ngày 17/7 tại Hà Nội. FTSE Russell là tổ chức chuyên sản xuất, duy trì, cấp phép và tiếp thị các chỉ số thị trường chứng khoán.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh sự hiện diện của Đoàn công tác FTSE Russell là minh chứng cho sự quan tâm sâu sắc và cam kết đồng hành lâu dài của tổ chức này đối với quá trình phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. Ông đánh giá cao vai trò của FTSE Russell trong việc phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý và thành viên thị trường nhằm kịp thời nhận diện bất cập trong cơ chế vận hành, thúc đẩy cải cách, nâng cao hiệu quả giám sát và xây dựng thị trường tài chính hiện đại, minh bạch, tiệm cận chuẩn mực quốc tế.

Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định Việt Nam đang hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế ổn định, bền vững và chất lượng cao trong giai đoạn 2025–2030. Trong 6 tháng đầu năm 2025, tăng trưởng GDP đạt 7,52% so với cùng kỳ năm trước – một kết quả tích cực trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục đối mặt với nhiều bất ổn và rủi ro phức tạp. Chính phủ tiếp tục kiên định với mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt từ 8% trở lên; tăng trưởng nhanh nhưng phải đi đôi với bền vững là định hướng xuyên suốt, hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tiếp theo.

Để đạt được những mục tiêu chiến lược này, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính tập trung đẩy mạnh giải ngân đầu tư công cho các dự án hạ tầng trọng điểm, tạo nền tảng kết nối, nâng cao năng suất và thúc đẩy phát triển vùng, ngành. Bên cạnh đó, triển khai các giải pháp để thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển nhằm thu hút nhiều hơn nữa nguồn vốn đầu tư gián tiếp từ trong và ngoài nước phục vụ cho đầu tư vào các lĩnh vực trọng yếu.

Bộ trưởng nhận định một thị trường chứng khoán phát triển thực chất chính là nền tảng để thu hút dòng vốn dài hạn. “Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, từ cận biên lên mới nổi, không phải là đích đến, mà là kết quả tự nhiên khi chúng tôi kiên định theo đuổi các mục tiêu phát triển cốt lõi nhằm hướng đến một thị trường chứng khoán phát triển công bằng, minh bạch và hiệu quả”.

Về phía FTSE Russell, đại diện đoàn công tác bày tỏ sự ấn tượng trước những nỗ lực cải cách toàn diện mà Việt Nam đã và đang triển khai nhằm nâng cao chất lượng vận hành thị trường vốn. FTSE Russell cam kết hỗ trợ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc thiết lập các chỉ số để giúp nhà đầu tư đánh giá và quản lý tốt hơn các rủi ro tài chính.

Đại diện tổ chức cũng nhấn mạnh rằng, với tư cách là thành viên của Tập đoàn sở hữu sàn giao dịch London (London Stock Exchange Group), FTSE Russell dẫn đầu về hạ tầng định giá, vận hành và quản trị chỉ số toàn cầu, sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam cập nhật cơ sở hạ tầng thị trường vốn để thu hút mạnh mẽ các dòng vốn đầu tư quốc tế.

Bộ Tài chính đã và đang triển khai một số việc trọng tâm để nâng hạng thị trường chứng khoán. Về vấn đề tạo hàng cho thị trường chứng khoán, Bộ Tài chính đang hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 155/2020/NĐ-CP, theo hướng công khai, minh bạch tỷ lệ sở hữu nước ngoài và loại bỏ các quy định không còn phù hợp.

Bộ cũng đang đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực chứng khoán, đặc biệt thông qua việc ứng dụng công nghệ số vào các quy trình xử lý hồ sơ, cấp phép và giám sát hoạt động thị trường.

Liên quan đến thị trường ngoại hối, Bộ Tài chính tiếp tục phối hợp với Ngân hàng Nhà nước trong việc nghiên cứu, xây dựng khuôn khổ pháp lý cho phép nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận các sản phẩm phòng ngừa rủi ro tỷ giá, nhằm bảo vệ giá trị đầu tư trong bối cảnh thị trường toàn cầu nhiều biến động.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định: “Trên tinh thần đối thoại cởi mở và hợp tác hiệu quả, Bộ Tài chính cam kết tiếp tục đồng hành với các tổ chức quốc tế, trong đó có FTSE Russell, để hoàn thiện thể chế, tháo gỡ vướng mắc và thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển toàn diện. Chúng tôi tin tưởng rằng, với quyết tâm cải cách và sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ sớm đáp ứng các tiêu chí nâng hạng, trở thành điểm đến đầu tư hấp dẫn trong khu vực”.