Trong thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc liên quan đến sản phẩm giả và thực phẩm chức năng kém chất lượng đã bị phát hiện, phơi bày những lỗ hổng nghiêm trọng trong công tác quản lý chất lượng thực phẩm. Nhiều sản phẩm được phép lưu hành trên thị trường chỉ dựa vào hồ sơ, với doanh nghiệp tự công bố và chịu trách nhiệm về chất lượng, trong khi khâu kiểm nghiệm thực tế gần như bị bỏ qua. Cơ chế hậu kiểm chỉ được áp dụng sau khi sản phẩm đã ra thị trường, nhưng không được thực hiện thường xuyên, tạo điều kiện cho các sản phẩm giả, kém chất lượng dễ dàng “lọt lưới”.

Hiện nay, theo quy định, doanh nghiệp chỉ cần nộp hồ sơ công bố chất lượng sản phẩm tới cơ quan chức năng. Sau khi được cấp số tiếp nhận, sản phẩm có thể được đưa ra thị trường và doanh nghiệp sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính an toàn của sản phẩm. Tuy nhiên, việc hậu kiểm, lấy mẫu sản phẩm trên thị trường để kiểm tra thành phần, chất lượng lại không được tiến hành định kỳ hay rộng khắp. Điều này đã khiến nhiều sản phẩm không hề qua khâu kiểm nghiệm độc lập vẫn ung dung bày bán, trong khi công dụng, thành phần được kê khai lại “hào nhoáng” một cách dễ dàng trên giấy tờ.

Thực trạng này đã tạo ra kẽ hở lớn cho hành vi gian dối. Doanh nghiệp có thể cố tình giảm tỷ lệ hoạt chất, phóng đại công dụng nhằm cắt giảm chi phí và thu lợi bất chính. Vụ việc sữa giả quy mô lớn bị phát hiện vào tháng 4/2025 là ví dụ điển hình. Gần 600 loại sản phẩm bị xác định không đạt chất lượng như công bố, có mẫu chỉ chứa 50-70% hàm lượng dinh dưỡng, thậm chí có sản phẩm hoàn toàn không chứa thành phần đã quảng cáo. Điều đáng nói là tất cả những sản phẩm này đều đã được cấp phép lưu hành, nghĩa là quá trình thẩm định chỉ dừng lại ở hồ sơ mà không hề có kiểm nghiệm thực tế nào.

Không chỉ dừng lại ở sữa, tình trạng này còn lan sang các loại thực phẩm chức năng. Trên thị trường, không khó để bắt gặp những sản phẩm được giới thiệu có công dụng như thuốc điều trị: hỗ trợ chữa ung thư, tiểu đường, tăng chiều cao, sinh lý… Những lời quảng cáo này phần lớn không được kiểm chứng. Người tiêu dùng, trong khi mong mỏi tìm kiếm giải pháp cho sức khỏe, lại dễ bị đánh lừa bởi thông tin mập mờ. Sự nhập nhèm giữa thực phẩm chức năng và thuốc điều trị có thể khiến người bệnh từ chối điều trị y khoa chính thống, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Tình trạng công bố chất lượng trên giấy nhưng không có kiểm tra thực tế đang làm suy yếu toàn bộ hệ thống kiểm soát chất lượng. Trong khi đó, ở nhiều quốc gia phát triển, sản phẩm trước khi được lưu hành bắt buộc phải trải qua kiểm nghiệm độc lập về độ an toàn, hiệu quả và chất lượng. Các cơ sở sản xuất cũng phải tuân thủ chuẩn GMP, truy xuất được nguồn gốc nguyên liệu và đảm bảo chất lượng ở mọi khâu trong chuỗi cung ứng. Sự chặt chẽ trong quản lý giúp các nước này kiểm soát tốt hơn nguy cơ từ hàng giả, hàng kém chất lượng.

Trước thực trạng đáng lo ngại trên, Chính phủ đã có những động thái mạnh mẽ nhằm siết chặt quản lý thị trường. Mới đây, Nghị quyết số 205/NQ-CP được ban hành với yêu cầu rõ ràng: Tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhập lậu, đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu như sữa, thuốc và thực phẩm. Lực lượng quản lý thị trường toàn quốc được giao trọng trách triển khai quyết liệt chỉ đạo này, nhằm dẹp bỏ tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và kinh doanh hàng không rõ nguồn gốc.

Thông điệp được truyền đi là rất rõ ràng: Không còn vùng xám cho những hành vi trục lợi từ sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Trong bối cảnh người tiêu dùng liên tiếp bị mất niềm tin bởi các vụ việc hàng giả bị phát hiện, sự quyết liệt từ Chính phủ là điều cần thiết để trấn an dư luận và tạo điểm tựa pháp lý cho lực lượng chức năng.

Đã đến lúc phải bịt kín những kẽ hở trong quy trình cấp phép sản phẩm thực phẩm chức năng, sữa bột và các mặt hàng nhạy cảm khác. Cần quy định bắt buộc kiểm nghiệm chất lượng thực tế trước và sau khi cấp phép, đồng thời tăng cường hậu kiểm định kỳ. Chỉ khi chất lượng được kiểm soát chặt chẽ từ gốc đến ngọn, niềm tin người tiêu dùng mới có thể được khôi phục và môi trường kinh doanh mới thực sự lành mạnh.

Tình trạng giả mạo thương hiệu đang trở thành một vấn đề nhức nhối đối với các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực thời trang và sản xuất. Tổng Công ty May10- CTCP, một trong những thương hiệu thời trang uy tín hàng đầu trong nước, vừa lên tiếng về việc bị lợi dụng và giả mạo thương hiệu. Theo Phó Tổng Giám đốc Hoàng Thế Nhu, từ đầu năm 2022 đến nay, công ty đã phát hiện nhiều trường hợp các tổ chức, cá nhân lập công ty, cửa hàng có tên gần giống như ‘May Mười’, ‘May10 Hà Nội’, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Những đối tượng này chào hàng các đơn đồng phục, may mặc giá rẻ, hàng xả kho, hàng xuất dư… kém chất lượng, khiến người tiêu dùng lầm tưởng là đang làm việc với thương hiệu thời trang May10. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp mà còn gây thiệt hại cho người tiêu dùng, những người có thể bị lừa mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng.

Không chỉ trong lĩnh vực thời trang, tình trạng hàng giả, hàng nhái còn đang phổ biến trong nhiều ngành công nghiệp khác, đặc biệt là trong lĩnh vực thực phẩm, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, và thuốc. PGS, TS Nguyễn Thị Chính, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam, nhận định rằng tình trạng này đang là một thách thức lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng và uy tín của cả một ngành công nghiệp.

Để giải quyết vấn đề này, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác quản lý, giám sát các hoạt động kinh doanh trên không gian mạng, đặc biệt là các nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok và Zalo. Ông Dương Mạnh Hùng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội, đã báo cáo về tình hình kiểm tra và xử lý vi phạm trong sáu tháng đầu năm. Chi cục đã kiểm tra, xử lý 2.068 vụ việc về buôn lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng; chuyển cơ quan điều tra 37 vụ việc. Tổng số tiền thu nộp ngân sách nhà nước là 53,3 tỷ đồng; trị giá hàng hóa buộc tiêu hủy, áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là 41,2 tỷ đồng.

Ông Lại Hoàng Dương, Giám đốc Công ty CP Truyền thông Máy tính Thánh Gióng, cho rằng nguyên nhân lớn nhất khiến hàng giả, hàng nhái vẫn tồn tại và len lỏi trên môi trường số hiện nay xuất phát từ hai yếu tố, đó là nhu cầu thị trường và lỗ hổng nhận thức của người tiêu dùng. Một bộ phận người tiêu dùng vẫn bị hấp dẫn bởi giá rẻ, thiếu thông tin để phân biệt sản phẩm chính hãng.

Để bảo vệ thương hiệu Việt trên thị trường, ông Lại Hoàng Dương chia sẻ về mô hình Truyền thông-Trải nghiệm-Tin tưởng. Cụ thể, đơn vị đẩy mạnh các chiến dịch quảng bá hình ảnh, giá trị hàng Việt; phối hợp tham gia các hội chợ, gian hàng trực tuyến, nơi người tiêu dùng được trực tiếp so sánh, kiểm tra chất lượng hàng Việt.

Đại diện Tổng công ty May10-CTCP kiến nghị, để có một thị trường lành mạnh, cạnh tranh bình đẳng, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác quản lý, giám sát các hoạt động kinh doanh trên không gian mạng. PGS, TS Nguyễn Thị Chính nhìn nhận, khi mua phải hàng giả, người tiêu dùng sẽ mất lòng tin vào các sản phẩm nói chung. Do đó, cần xây dựng và bắt buộc áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm để người tiêu dùng có thể dễ dàng kiểm tra thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất của sản phẩm.

Bộ trưởng Công Thương vừa đưa ra yêu cầu cấp bách đối với các cơ quan quản lý thị trường địa phương về việc tăng cường các biện pháp ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, và hàng giả. Yêu cầu này xuất phát từ tình hình thực tế cho thấy số lượng vi phạm trong sản xuất và kinh doanh hàng hóa, đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm chức năng, và thực phẩm thiết yếu, đang gia tăng với tính chất và mức độ ngày càng tinh vi và phức tạp.

Trong bối cảnh này, Bộ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết của việc các Sở Công Thương địa phương, các đơn vị của Bộ, và hiệp hội ngành hàng phải triển khai đồng bộ, quyết liệt, và hiệu quả các nhiệm vụ và giải pháp đã được giao. Điều này cần phù hợp với mô hình chính quyền mới và đảm bảo chủ động, tích cực tham gia vào công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước được giao nhiệm vụ phối hợp chặt chẽ với Sở Công Thương các tỉnh để chỉ đạo Chi cục Quản lý thị trường tiếp tục đẩy mạnh các đợt cao điểm. Mục tiêu là đấu tranh và ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, bao gồm cả vấn đề sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, và thực phẩm không đảm bảo chất lượng.

Đặc biệt, Bộ Công Thương cũng yêu cầu tăng cường kiểm tra đối với thực phẩm giả, không rõ nguồn gốc, và các hoạt động bán hàng qua sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream. Ngoài ra, cần xử lý nghiêm các kho hàng không đăng ký và các giao dịch không có chứng từ hợp lệ.

Theo báo cáo của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, trong 6 tháng đầu năm, lực lượng Quản lý thị trường trên cả nước đã tiến hành kiểm tra 11.568 vụ và xử lý 9.919 vụ vi phạm. Tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính đã lên đến 266 tỷ đồng.