Nhu cầu thị trường tăng cao đã dẫn đến tình trạng “phá kèo” giữa nông dân và doanh nghiệp trong hợp tác sản xuất và tiêu thụ nông sản. Tình trạng này thường xảy ra khi giá thị trường tăng cao, khiến nông dân ưu tiên bán hàng cho thương lái khác với giá cao hơn, bất chấp thỏa thuận đã có trước đó.
Ông Đặng Quý Nhân, Tổng giám đốc Công ty CP Nông sản Nam Mekong, chia sẻ rằng công ty đã gặp phải tình trạng này với mặt hàng dừa hồi tháng 2-3 vừa qua. Công ty đã thu mua dừa của người nông dân tỉnh Bến Tre với giá 12.000 đồng/quả tại vườn, nhưng thương lái Trung Quốc lại chào mua với giá 13.000-14.000 đồng/quả. Kết quả là nông dân đã chọn bán cho thương lái nước bạn, khiến công ty bị hụt sản lượng xuất khẩu.
Tương tự, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nafoods, cũng chia sẻ về vấn đề này. Nafoods đã ký vùng trồng với diện tích lên tới 5.000ha với một số hợp tác xã trên Tây Nguyên, nhưng vẫn gặp phải tình trạng nông dân bán hàng cho thương lái khác.
Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp đã áp dụng nhiều giải pháp, như ký hợp đồng bao tiêu giá sàn với hợp tác xã, hoặc áp dụng cơ chế thưởng phạt để đảm bảo nông dân tuân thủ thỏa thuận. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng kiến nghị về cơ chế quản lý Nhà nước để tránh tình trạng thương lái Trung Quốc tới tận vùng nguyên liệu để thu mua.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Trần Thanh Nam, cho rằng các doanh nghiệp không nên nhầm lẫn giữa hợp đồng mua bán với hợp đồng liên kết sản xuất. Nếu doanh nghiệp thực hiện theo đúng liên kết như vậy sẽ không thất bại. Tuy nhiên, đối với thỏa thuận mua bán đơn thuần, đến thời điểm thu hoạch, nông dân có quyền bán cho bên khác nếu thấy giá cao hơn.
Các doanh nghiệp đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp để duy trì hợp đồng và đảm bảo nguồn nguyên liệu cho sản xuất. Tuy nhiên, để giải quyết triệt để vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nông dân và cơ quan quản lý Nhà nước. Việc xây dựng và thực hiện các hợp đồng liên kết sản xuất, cũng như áp dụng các cơ chế quản lý phù hợp, sẽ giúp giảm thiểu tình trạng “phá kèo” và nâng cao hiệu quả trong chuỗi cung ứng nông sản.
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp để tăng cường hợp tác với nông dân và đảm bảo nguồn nguyên liệu cho sản xuất. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ, cũng như cải thiện cơ chế quản lý, sẽ giúp nâng cao hiệu quả trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, cũng như giảm thiểu các rủi ro liên quan đến tình trạng “phá kèo”.
