Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang thực hiện các biện pháp siết chặt quy định đối với phương tiện chạy xăng dầu bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) hoặc vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ).
Các vùng phát thải thấp (LEZ) chủ yếu tập trung vào việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải cho xe động cơ đốt trong, trong khi các vùng không phát thải (ZEZ) chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do. Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) cho rằng chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đồng thời mang lại lợi ích môi trường và kinh tế.
Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn. Tuy nhiên, ZEZ cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội, chẳng hạn như chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương.
Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu tại Trung Quốc. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Thâm Quyến đã thiết lập 10 khu ZEZ vào năm 2018, với tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố.
Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Các thành phố cần hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện.
Rotterdam đã áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài để giúp các doanh nghiệp chuẩn bị và có thêm thời gian chờ giá xe điện giảm. Thành phố này cũng mở rộng mạng lưới trạm sạc pin tại các bãi đỗ công cộng và các điểm đến lớn như trung tâm phân phối, văn phòng, bãi trung chuyển.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
